تحولات طراحی فرش با استناد به نگاره‌های مکاتب هرات و شیراز از نیمهٔ دوم سدهٔ نهم تا آغازین سال‌های سدهٔ دهم در ایران

نویسنده

چکیده مقاله:

در ایران از آغاز دورهٔ اسلامی تا صفویه (سدهٔ یکم تا دهم) فرش سالم و کاملی بجای نمانده است که بر پایهٔ آن بتوان طرح‌ها و نقوش رایج آن دوران را شناسایی کرد؛ ازاین‌رو منابع در دسترسی که طرح و نقش فرش‌های این بازهٔ زمانی را بنمایاند یا نگاره‌هاست یا منابع مکتوبی چون سفرنامه‌ها و تواریخ که استناد به آن‌ها همیشه بحث‌هایی را میان کارشناسان برانگیخته است. در پژوهش‌های انجام‌گرفته نیز بیشتر تمرکز پژوهشگران بر نقوش بوده است و کمتر به سیر تحولات ساختار نقشه یا طرح‌ها پرداخته‌اند. موشکافی روند دگرگونی ساختار (فرم) طرح‌های فرش‌ ایران از نیمهٔ دوم سدهٔ نهم تا اوایل سدهٔ دهم ق هدف این مقاله است. اهمیت این بازهٔ زمانی از آن‌روست که احتمالاً ساختار نقشهٔ فرش ایران از این تاریخ به بعد اندک‌اندک از طرح واگیره‌‌ای ترکی-مغولی با نقوش شکسته فاصله گرفته و به نقشه‌های یک‌دوم و یک‌چهارم با نقوش گردانِ پیچیده می‌رسد؛ لذا سؤال‌های اصلی این مقاله عبارت‌اند از: 1. مهم‌ترین تحولات در طرح فرش‌های ایرانی از میانهٔ سدهٔ نهم تا آغازین سال‌های سدهٔ دهم چگونه رخ داده است؟ 2. چه کسانی در تحولات طرح فرش ایران از میانهٔ سدهٔ نهم تا آغازین سال‌های سدهٔ دهم نقش داشته‌اند؟ این مقاله به روش توصیفى-تحلیلى نوشته شده و روش جمع‌آورى اطلاعات اسنادى (کتابخانه‌ای) است. جامعهٔ آمارى عبارت‌ است از نگاره‌هایی که در فاصلهٔ سال‌های 849 تا 920ق در ایران تصویر شده و در آن‌ها نمونه‌هایی از فرش‌های آن دوران بازتاب یافته است؛ همچنین به منابع تاریخی (تاریخ‌نگاری، سفرنامه‌) رجوع شده است. داده‌ها به روش کیفى تجزیه‌وتحلیل شده‌اند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که طراحی فرش‌ در ایران در بازهٔ زمانی ۸۴۹ تا ۹۲۰ ق از قید طرح‌های واگیره‌ای ترکی‌ـ‌مغولی که دارای نقوش شکسته بوده‌اند رهایی می‌یابد و ساختار نقشه از   به نقشه‌های  و  در تغییر می‌کند. این تحولات از هرات آغاز سپس در شیراز و تبریز نیز رواج می‌یابد. بر اساس شواهد موجود کمال‌الدین بهزاد و فرهاد نقش موثری در این تغییرات داشته‌اند.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

نقد و بررسی مزارنویسی در تاریخ‌نگاری محلی ایران (از نیمه دوم سده هشتم تا نیمه دوم سده دوازدهم ﻫ.ق)

چکیده تدوین دایرهالمعارف گونه مزارها را باید بخشی از تاریخ‌نگاری محلی با رویکردی مذهبی و فرهنگی دانست. از نظر تاریخ شهرنشینی، این‌گونه کتب از این جهت اهمیت داشته‌اند که وجود قبور عرفا، علما و اولیا، عاملی برای حفاظت شهر از آفات و بلیات انسانی، آسمانی و طبیعی بشمار می‌آمدند. آثار مزارنویسی در نکته مهم و قابل توجه این‌که تدوین عمده کتب مزارات در ایران از زمان روی کار آمدن تیموریان آغاز شده و قبل ...

متن کامل

نقد و بررسی مزارنویسی در تاریخ نگاری محلی ایران (از نیمه دوم سده هشتم تا نیمه دوم سده دوازدهم ﻫ.ق)

چکیده تدوین دایرهالمعارف گونه مزارها را باید بخشی از تاریخ نگاری محلی با رویکردی مذهبی و فرهنگی دانست. از نظر تاریخ شهرنشینی، این گونه کتب از این جهت اهمیت داشته اند که وجود قبور عرفا، علما و اولیا، عاملی برای حفاظت شهر از آفات و بلیات انسانی، آسمانی و طبیعی بشمار می آمدند. آثار مزارنویسی در نکته مهم و قابل توجه این که تدوین عمده کتب مزارات در ایران از زمان روی کار آمدن تیموریان آغاز شده و قبل ...

متن کامل

بازتاب الگوهای معیشتی شهرهای جنوب غرب ایران در منابع مکتوب دوران اسلامی از سده چهارم تا پایان سده نهم قمری/دهم تا پانزدهم میلادی

شهرنشینی دوران اسلامی با تعالیم مکتب اسلام عجین شد و سیمایی متفاوت از شهر دوره ساسانی ارائه کرد. هدف اصلی این پژوهش نشان دادن چشم‌انداز مستندی از فضای اقتصادی حاکم بر شهرهای اسلامی، در منطقه موضوع مطالعه است. این چشم‌انداز از طریق مطالعه اسناد و اطلاعات تاریخی مکتوب در گزارش‌های جغرافیانویسان مسلمان، به روش تاریخی تحلیلی و مبتنی بر جمع‌آوری و جمع‌بندی فراهم آمده است. در این نوشتار، بازتاب عوامل...

متن کامل

بررسی آسمان در نگارگری از آغاز تا سده دهم هجری

آسمـان همواره جایــگاه ویـژه‌ای در باورهای کهــن و دینـی ایـران داشتـه و تجلـی قــداسـت و پاکــی بوده است. ایــن مقالـه بر آن است تا نشان دهد این جایـگاه تا چـه اندازه در نـگارگـری ایرانــی متجلـی شده و توانسته است نقـش معنـایـی ایفـا کنـد. یا با توجه به موضوع داستــان نـگاره‌ها به کمک بیـان معنا آید. همچنیـن شکل آسمـان در دوره‌های مختلـف دستخـوش چــه تغییراتـی شـده است. در این مقاله سعی شده ن...

متن کامل

صناعت دست‌ریسی در نگارگری ایرانی سده نهم تا یازدهم

The manufacturing of costly hand woven rugs and floor coverings during the 15th to 17th centuries represented a splendid golden age for the Iranian textile industry. Without using high-quality yarns, the productions of such woven materials were surely impossible. To analyze and identify the technical specifications of the required yarns in this industry during the aforementioned centuries, the ...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 15  شماره 54

صفحات  55- 75

تاریخ انتشار 2020-06-21

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023